A. Phúc Kiến, Mân Việt Và Vài Nhân Vật, Địa Danh Nổi Tiếng

1. Câu Tiễn (496 – 465 TCN)

Thanh kiếm của Câu Tiễn hơn 2.000 năm vẫn sáng loáng và sắc bén. Tìm thấy năm 1965 ở tỉnh Hồ Bắc, gần thành cổ Tế Nam, kinh đô xưa của nhà Chu. Dài 55, 7cm, nặng 875gr, lưỡi rộng 4, 6cm có các họa tiết hình thoi trên cả hai mặt, chuôi dài 8, 4cm có hàm lượng đồng cao khiến kiếm khó gãy và tăng độ bền dẻo; lưỡi bằng thiếc làm kiếm cứng hơn và sắc bén. Trong kiếm còn có một lượng nhỏ các chất sắt, chì, một lượng cao chất lưu huỳnh giúp chống rỉ sét.

Kiếm hiện được trưng bày ở Bảo tàng tỉnh Hồ Bắc Phúc Kiến, đất Mân Việt

8 ký tự khắc trên thân kiếm có nghĩa là: Việt Vương Câu Tiễn tự tác dụng kiếm (Vua nước Việt Câu Tiễn tự chế kiếm để dùng)

Xưa, là nước Việt của Việt vương Câu Tiển. Đời Xuân Thu bên Trung quốc (722 – 479 trước D.L.), hai nước Ngô (nằm ở địa phận tỉnh Chiết Giang, Chekian, xem bản đồ ở trên) và Việt (địa phận tỉnh Phúc Kiến, Fokien) đánh nhau. Vua nước Việt là Việt vương Câu Tiễn thua trận ở Cối Kê, phải xin hàng Ngô vương Phù Sai. Vợ chồng Câu Tiễn và quan tướng quốc nước Việt là Phạm Lãi bị giam trong ngục. Hàng ngày phải cắt cỏ cho ngựa ăn, gánh nước rửa chuồng ngựa, suốt ba năm. Khi Ngô vương Phù Sai bị bệnh, Phạm Lãi hiến kế cho Việt vương nếm phân Ngô vương, để vờ đoán bệnh sẽ khỏi, cũng để cho Ngô vương tin mình hết dạ trung thành. Nhờ đó mà Ngô vương tha cho về nước. Từ đó, Câu Tiễn nằm trên gai, treo quả mật trước mặt hằng ngày nếm mật đắng, chịu nỗi nỗi đau gai đâm vào người, để nhắc mình không quên thù cũ. Nhờ thái sư Văn Chủng giúp việc nước, tướng quốc Phạm Lãi giúp việc quân. Sau, trong 7 mưu kế của Văn Chủng, chỉ mới thi hành có 3 mà nước Việt đã hưng thịnh, nước Ngô suy. Rồi đó, nước Việt báo được thù, thôn tính nước Ngô, vua Ngô phải tự sát. (7 mưu thuật của Văn Chủng là: 1, thờ phụng trời đất tổ tiên làm nước giàu có để có của đút lót vua Ngô; 2, xuất tiền mua lúa Ngô để làm cho kho Ngô rỗng; 3, tặng gái đẹp cho thợ khéo để xây cung điện; 4, đút lót cho các nịnh thần; 5, xúi dục những người can gián để gây mâu thuẫn; 6, làm nước giàu để chuẩn bị võ lực; 7, có đủ binh khí tốt và chờ lúc quân địch kiệt quệ.)

Trong bài “Văn tế tướng sĩ trận vong”của Nguyễn Văn Thành, đời vua Gia Long, có câu: “Nằm gai nếm mật chung nỗi ân ưu. Mở suối bắc cầu riêng phần lao khổ.”Nằm gai nếm mật nghĩa là chịu đựng lao khổ để báo thù cho kỳ được là từ điển tích trên.

2. Phạm Lãi

Tướng quốc Phạm Lãi nói ở trên là nhân vật có phần nổi danh hơn cả

Câu Tiễn. Sử ký Tư Mã Thiên nhắc đến Phạm Lãi dưới tên Đào Chu Công, một phú gia địch quốc. Nguyên là Phạm Lãi nhìn tướng Câu Tiễn, cho rằng đó là người chỉ có thể ở cùng khi hoạn nạn, không sống chung được khi thành vinh hoa, bèn viết thư từ biệt Câu Tiễn, rồi soạn đồ đạc cùng gia nhân lên thuyền ra biển đi mất tích. Có thuyết nói ông vượt biển sang Tề, đổi tên là Chi Di Tử Bì, cày ruộng, giàu ngang bậc vương hầu. Người nước Tề nghe tiếng ông hiền, mời ra làm tướng quốc. Ông ngậm ngùi than rằng, “ở nhà thì có ngàn lạng vàng, làm quan thì đến công, khanh, tướng quốc, kẻ áo vải được thế là tột bậc rồi, giữ mãi tiếng tăm lừng lẫy là không tốt.”Bèn trả ấn tướng quốc, đem tài sản cho hết, chỉ giữ lại ít của quý ra đi. Dừng lại ở đất Đào, thấy đây là nơi nằm giữa thiên hạ, tiện đường buôn bác đổi chác để làm giàu, ông đổi tên là Đào Chu Công, đổi sang nghề buôn, lại giàu muôn triệu.

Chu Công ở Đào sinh con trai út. Khi con út đã lớn, con trai thứ giết người, bị tù ở Sở. Chu Công nói:

“Giết người, bị tội chết là đáng rồi. Nhưng ta nghe nói con nhà nghìn vàng không chết ở chợ. “

Liền bảo con trai út đi lo việc. Ông lấy nghìn lạng vàng bỏ trong túi vải thô, chở bằng xe bò. Con cả cố xin đi, bảo, con cả là kẻ coi sóc việc nhà, nay em có tội cha chẳng sai, lại sai con út. Con là con hư sao.

Con cả toan tự sát. Người mẹ phải nói hộ, nay ông sai thằng út đi, chưa chắc đã được việc, lại vô cớ mất thằng cả. Biết làm sao.

Chu Công cực lòng phải sai con cả đi. Ông viết phong thư gởi bạn cũ Trang Sinh và dặn, Con mang số vàng này vào nhà Trang Sinh rồi mặc ông ta làm gì thì làm. Không nói thêm gì với ông ta nữa.

Con cả khi đi cũng mang theo riêng vài trăm lạng vàng sang Sở.

Trang Sinh nhà ở ngoài thành, Con cả phải lách lau cỏ mới vào được. Thấy nhà rất nghèo. Con cả đưa thư dâng vàng theo lời cha dặn. Trang Sinh bảo, thôi anh đi đi. Em anh được tha cũng chớ hỏi tại sao.

Con cả ngầm ở lại, lấy vàng dâng cho một nhà quyền quý, nhờ can thiệp.

Trang Sinh tuy nghèo khó nhưng thanh liêm, chính trực, cả nước đều biết tiếng. Từ vua Sở trở xuống đều tôn làm thầy.

Trang Sinh bảo vợ, đây là vàng của ông Chu. Nhỡ tôi không sống được qua đêm, thì trả lại ông ấy, chớ động đến.

Rồi Trang Sinh thong thả ra mắt vua Sở, nói, có sao mỗ… đóng ở chổ mỗ. Sự đó có hại cho nước Sở.

Vua Sở, vốn tin Trang Sinh, liền hỏi, biết làm thế nào bây giờ.

Trang Sinh nói, dùng đức mới trị được.

Vua nói, thầy về nghỉ, quả nhân sẽ y lời.

Quý nhân nước Sở kinh ngạc bảo con cả Chu Công, nhà vua sắp đại xá.

Làm sao biết.

Mỗi lần nhà vua sắp đại xá, thường cho niêm phong 3 kho tiền. Chiều hôm qua đã sai sứ đi niêm phong rồi.

Con cả Chu Công nghĩ, nếu đại xá, em mình thế nào cũng ̣được tha. Anh ta tiếc ngàn vàng đem cho Trang Sinh, lại ra mắt Trang Sinh.

Trang Sinh giật mình hỏi, anh chưa về sao.

Thưa chưa ạ. Trước đây vì việc thằng em, nay nó may được hưởng lệnh đại xá, nên đến chào cụ để về.

Trang Sinh hiểu ý bảo, anh vào mà lấy vàng về.

Trang giận bị đứa trẻ con nó lừa, bèn vào yết kiến vua Sở, thưa rằng, nghe dân sự ngoài đường nói đứa con nhà giàu của Đào Chu Công giết người bị giam. Nhà nó đem vàng bạc đút lót cho quan hầu. Nhà vua không phải vì thương dân Sở mà đại xá, vì con Chu Công đó thôi.

Vua Sở cả giận nói, quả nhân tuy có kém đức, nhưng lẽ nào vì con Chu Công mà phải ra ơn. Bè làm án giết con Chu Công, hôm sau mới ra lệnh đại xá.

Con cả Chu Công rốt cuộc đưa tang em trở về.

Bà mẹ và người làng đều thương xót. Chỉ Chu Công cười mà rằng, Ta biết thế nào nó cũng giết em nó. Không phải nó không yêu em. Chỉ có điều từ nhỏ nó đã cùng ta cực khổ, vất vả làm lụng mới có ăn. Thằng út đẻ ra đã sống trong nhung lụa, đi xe bền, cưỡi ngựa tốt, săn cầy, đuổi cáo. Nào biết tiền của ở đâu mà ra, nên chẳng tiếc gì tiền bạc. Sở dĩ ta muốn sai thằng út đi là biết nó chẳng tiếc số vàng bỏ ra. Thằng cả thì không thế, nên làm chết em nó. Lẽ đời là thế. Có gì đáng thương. Ta ngày đêm vẫn đợi nó đem xác em về.

Cho nên Phạm Lãi 3 lần đổi chổ ở đều thành danh trong thiên hạ.

Thái Sử Công (tức sử gia Tư Mã Thiên), nói,

Công lao vua Vũ thật là to lớn. Dẫn nước cho chín con sông, làm chín châu đều ở được. Nay mọi người đều sống yên ổn. Con cháu ông là Câu Tiễn, nhọc công khổ xác, cuối cùng diệt được nước Ngô, được danh là bá vương, chẳng đáng gọi là hiền sao. Phạm Lãi 3 lần đời chổ ở, đều nổi tiếng tăm để lại đời sau. Vua và tôi đều như vậy, thế nào mà chẳng vinh hiển.

(Sử Ký Tư Mã Thiên, phần Thế Gia, Việt vương Câu Tiễn.)

Câu Tiễn, Phạm Lãi đều là người Việt đấy. Và khi cho rằng Câu Tiễn là con cháu vua Vũ thì Tư Mã Thiên mặc nhiên thừa nhận vua Vũ cũng là người Việt. (Vua Vũ: Hạ Vũ hay Đại Vũ, vị vua lập ra nhà Hạ, triều đại đầu tiên của Trung quốc, có công trị thủy (kiểm soát lũ lụt, giúp dân an cư lạc nghiệp).