SAU CUỘC CHIẾN

Để nhớ anh N.V.P.

(trích chương. VII, Soldier’ Home, trong tập truyện In Our Time, của Ernest Hemingway, nxb Simon and Schuster, 2003)

Sau khi cuộc dội bom phá tan chiến hào Fossalta thành từng mảnh, anh nằm bẹp dí, đầm đià mồ hôi cầu nguyện chúa Jesus Christ hãy đưa con ra khỏi chốn này. Chúa Jesus hãy thương xót đưa con ra khỏi đây. Lạy chúa, lạy chúa, lạy chúa. Nếu chúa giải thoát con khỏi bị giết, con sẽ làm bất cứ điều gì ngài phán bảo. Con tin ở Ngài và sẽ nói cho cả thế giới Ngài là đấng duy nhất giải quyết mọi việc. Xin chúa, xin chúa, xin chúa lòng lành. Đạn pháo xa dần phòng tuyến. Chúng tôi lại tiếp tục làm việc trong chiến hào, và buổi sáng khi mặt trời lên, ngày nóng và oi bức và niềm vui và yên tĩnh. Đêm sau khi trở lại Mestre, anh không kể cho cô gái nghe về chúa Jesus khi lên trên gác cùng cô ở biệt thự Rossa. Anh không bao giờ nói cho bất cứ ai.

Krebs gia nhập chiến tranh từ trường Cao đẳng Giám lý ở Kansas. Có một tấm ảnh mô tả anh cùng các huynh đệ. Tất cả đều cùng chiều cao, cùng kiểu cổ áo. Anh đăng vào Thủy quân lục chiến từ năm 1917. Anh không về Mỹ cho đến khi sư đoàn thứ hai từ sông Rhine trở về năm 1919. Krebs và tay trung sĩ trông quá bự so với bộ đồng phục. Mấy cô gái Đức không đẹp. Sông Rhine không hiện lên trong ảnh.

Khi Krebs trở về quê nhà Oklahoma, buổi lễ chào đón những người hùng đã kết thúc. Anh về quá muộn. Đàn ông trong thị trấn đi quân dịch, tất cả đều được chào mừng nồng nhiệt trong ngày về. Rất cuồng nhiệt. Rồi phản ứng đã bắt đầu. Người ta hình như nghĩ chuyện Krebs trở về muộn là buồn cười, nhiều năm sau khi chiến tranh đã chấm dứt.

Ban đầu, gia đình Krebs, sống ở Bella Wood, Soissons, Champagne, St. Mihiel và Argonne, không muốn nói chuyện chiến tranh với ai hết. Sau đó khi anh có nhu cầu muốn nói thì không ai muốn nghe nữa. Người trong thị trấn đã nghe quá nhiều chuyện tàn bạo, không còn muốn bị kích động vì hiện thực nữa. Kreb thấy rằng muốn người ta nghe, anh phải nói dối. Và khi thử nói dối hai lần, anh thấy mình cũng có phản ứng chống chiến tranh, chống lại chuyện nói về nó. Sự ghê tởm mọi thứ xảy ra với anh trong chiến tranh bắt đầu từ những lời nói dối của anh. Tất cả những lần có thể khiến anh cảm thấy lạnh lùng và rõ ràng khi anh nghĩ về chúng, những lần quay ngược lại quá lâu khi anh làm điều này, điều duy nhất con người phải làm, dễ dàng và tự nhiên, khi mà anh lẽ ra có thể làm khác, giờ đã mất sự lạnh lùng, giá trị và rồi, tự chúng cũng biến mất đi.

Lời nói dối của anh không quan trọng, gồm trong những điều mà người khác đã thấy, đã làm, đã nghe về anh, nhấn mạnh đến vài sự kiện ngụy tạo, rất quen với mọi người lính. Ngay cả những lời dối trá không nhạy cảm trong căn phòng tập thể. Những người quen anh, những người đã nghe kể chi tiết về những cô gái Đức bị xích vào súng máy trong rừng Argonne và cả những người không thông cảm, bị lòng yêu nước ngáng trở khi muốn quan tâm, rằng các tay súng người Đức không bị xích, không bị chuyện anh kể làm xúc động.

Krebs thấy buồn nôn về mấy chuyện giả tạo hay phóng đại và khi tình cờ gặp một ai khác, thực sự là một người lính, họ chuyện trò vài phút trong phòng thay đồ ở một buổi khiêu vũ thì anh rơi ngay vào trạng thái dễ chịu của một cựu binh, trong số những người lính mà anh cảm thấy tồi tệ, thấy sợ muốn phát ốm. Bằng cách này, anh đánh mất mọi thứ.

Lúc ấy đã là cuối mùa hè, anh dậy trễ, bò dậy đi bộ xuống phố đến thư viện kiếm cuốn sách rồi về nhà ăn trưa, ngồi đọc dưới vòm cổng cho đến khi mệt, rồi lại xuống phố tiêu cho qua những giờ nóng nực nhất trong ngày trong bóng tối lạnh ở căn phòng tập thể. Anh thích chơi đánh cá.

Buổi chiều anh tập kèn clarinet, tản bộ xuống phố, đọc sách, lại đi ngủ. Anh vẫn cứ là người hùng trong mắt hai cô em gái. Mẹ anh sẽ dọn bữa sáng cho anh trên giường nếu anh muốn. Bà thường vào khi anh còn trên giường, bảo anh kể cho bà nghe về cuộc chiến nhưng đầu óc anh cứ đi lang thang. Cha anh thì dửng dưng.

Trước khi gai nhập chiến tranh, Krebs chưa bao giờ được phép lái ô tô của gia đình. Cha anh buôn bán bất động sản, ông luôn yêu cầu chiếc xe phải do ông điều khiển bất cứ khi nào ông cần nó để đưa khách đi xem mẫu điền trang nào đó.

Chiếc xe luôn đậu bên ngoài toà nhà Ngân hàng Quốc gia Đệ nhất, cha anh có văn phòng trên tầng hai.

Thị trấn không có gì thay đổi ngoại trừ các cô gái trẻ lớn lên. Nhưng họ sống trong một thế giới riêng phức tạp, có đồng minh riêng và thay đổi những dinh thự riêng, những nơi mà Krebs thấy mình không đủ sức mạnh, không đủ can đảm để vượt qua. Dù vậy, anh thích nhìn các cô. Có quá nhiều cô gái trẻ xinh đẹp. Đa phần cắt tóc ngắn. Khi đi ngang qua, chỉ các cô nhỏ để tóc như thế đã lớn lên rất nhanh. Họ đều mặc kiểu áo cổ lọ, sơ mi cổ tròn kiểu Hà lan. Thời trang thời ấy là thế. Từ vòm cổng, anh thích nhìn họ đi qua bên kia đường. Anh thích nhìn họ đi dưới bóng cây. Anh thích nhìn cổ áo Hà lan tròn trên áo khoác. Anh thích nhìn vớ lụa, giày bệt. Anh thích mái tóc tung tăng và bước họ đi.

Khi anh còn ở thị trấn, họ không mấy quyến rũ với anh. Anh không thích khi gặp họ trong quán kem Hy lạp. Anh không thích ngay ở con người họ. Họ quá phức tạp. Còn một điều gì khác. Mơ hồ anh muốn có một cô gái nhưng lại không muốn phải làm gì đó để có cô. Anh thích có được cô gái nhưng lại không muốn mất thời gian. Anh không muốn sa đà vào mưu mô, vào chính trị. Anh không muốn dính gì tới tòa án. Anh không muốn nói dối. Nó không đáng.

Anh không muốn bất kỳ hậu quả nào. Anh cũng không muốn hậu quả trở đi trở lại. Anh muốn sống không có hậu quả. Hơn thế, anh thực sự không cần con gái. Quân đội đã dạy anh điều ấy. Quá ổn để ra vẻ ta đây cần phải có con gái. Gần như ai cũng làm thế. Nghe thật buồn cười. Trước hết một cậu chàng nói vung lên là ta đây cóc cần con gái, rằng cậu ta chẳng bao giờ nghĩ đến họ, rằng họ không thể chạm đến cậu ta. Rồi một cậu khác nói tướng lên rằng cậu không thể đi đâu mà không có con gái, rằng họ bám theo cậu suốt, rằng cậu không thể đi ngủ mà thiếu họ.

Tất cả chỉ là dối trá. Dối trá theo cả hai cách. Bạn không cần con gái trừ phi bạn nghĩ về họ. Anh học điều này trong quân đội. Sớm muộn gì bạn cũng sẽ có một cô. Khi bạn đủ chín chắn, bạn sẽ có. Bạn không phải suy nghĩ. Sớm muộn nó sẽ đến. Anh học điều ấy trong quân đội.

Rồi anh sẽ thích một cô nào đó nếu cô ta đến với anh mà không muốn nói chuyện. Nhưng tại đây, ở nhà, chuyện ấy thành ra quá phức tạp. Anh biết anh sẽ không bao giờ trải qua những chuyện ấy nữa. Chuyện rắc rối ấy không đáng. Đó là chuyện với các cô gái Pháp và Đức. Không có gì để nói. Bạn không thể nói nhiều, bạn không cần phải nói. Chuyện ấy đơn giản và các bạn là những người bạn. Anh nghĩ về nước Pháp rồi anh lại nghĩ về nước Đức. Nói chung thì anh thích Đức hơn. Song le, anh đã về nhà. Anh ngồi dưới vòm cổng.

Anh thích mấy cô gái đang đi bộ ở lề đường bên kia. Anh thích dáng vẻ của họ hơn các cô gái Pháp hay Đức. Nhưng thế giới của họ không phải là thế giới của anh. Anh thích có được một trong số đó. Nhưng chuyện ấy không đáng. Họ ở trong một khuôn mẫu đẹp đẽ đến thế. Anh thích cái khuôn ấy. Thật mê ly. Nhưng anh sẽ không vượt qua được cuộc trò chuyện. Anh không muốn một cuộc trò chuyện tệ hại. Dẫu sao, anh thích ngắm tất cả họ. Không đáng chút nào. Không, khi mọi chuyện lại trở nên tốt đẹp.

Anh ngồi dưới cổng đọc cuốn sách về chiến tranh. Đó là sách lịch sử và anh đọc về những sự kiện anh đã tham gia. Đó là lần đọc sách hấp dẫn nhất anh từng làm. Anh ước có nhiều bản đồ hơn. Anh chờ đợi một cách dễ chịu khi đọc những dòng lịch sử hay ho thực sự diễn ra trên những bản đồ chi tiết rõ ràng. Giờ anh đã thực sự hiểu về chiến tranh. Anh đã là một người lính giỏi. Điều đó tạo ra sự khác biệt.

Một sáng kia sau khi anh đã trở về nhà hơn tháng, mẹ anh vào phòng anh, ngồi xuống giường. Bà vuốt ve cái tạp dề.

Bà nói, “Harold à, tối qua mẹ đã nói chuyện với ba con. Ông ấy đã sẵn sàng cho con đánh xe vào chiều tối”.

Krebs, vẫn chưa tỉnh ngủ, nói “Sao cơ? Đánh xe ra ngoài? Hử?”

“Phải, đôi khi cha con cảm thấy con nên đánh xe ra ngoài lúc chiều tối bất cứ khi nào con muốn dù bố mẹ chỉ mới nói xong chuyện này tối qua”.

Krebs nói, “ Con cuộc là mẹ bắt ông ấy làm thế”.

“Không, đó là đề nghị của bố con khi bố mẹ nói chuuện xong”.

Krebs ngồi lên, “ À phải. Con vẫn cuộc mẹ bắt ông ấy làm”.

Mẹ anh bảo, “con xuống nhà ăn sáng chứ?”

Krebs nói, “con thay đồ xong xuống ngay.”

Mẹ anh ra khỏi phòng, anh nghe được tiếng bà chiên xào gì đó dưới nhà trong khi anh tắm rửa, cạo râu, mặc đồ rồi xuống phòng ăn bữa sáng. Khi anh đang ăn, em gái anh mang thư vào.

Cô nói, “ chào, Hare. Ông già say ngủ. Anh dậy làm cái gì vậy?”

Krebs nhìn cô. Anh thích cô. Cô là cô em gái đáng yêu nhất.

Anh hỏi, “cô mua báo chưa?”

Cô trao cho anh tờ Ngôi sao thành phố Kansas, anh bóc giấy bọc màu nâu, mở ngay trang thể thao. Anh mở tờ Ngôi sao ra, để tì vào bình nước để có thể vừa ăn đĩa ngũ cốc đã làm sẵn vừa đọc báo.

Mẹ anh đứng ở cửa bếp, “Harold, đừng làm bẩn tờ báo. Ba con không thể đọc được nếu báo bị vấy bẩn”.

Krebs nói, “ con không làm bẩn đâu”.

Em gái anh ngồi xuống bàn, nhìn anh trong khi anh đang đọc báo.

Cô nói, “ chúng ta đang chơi trong lớp ở trường học trưa hôm ấy. Em đang ném bóng”.

Krebs nói, “tốt. Tay chạy biên sao rồi?”

“Em ném giỏi hơn nhiều đứa con trai. Em bảo bọn chúng là anh dạy em. Mấy đứa con gái kia không giỏi thế đâu”.

Krebs nói, “hử?”

“Em bảo chúng, anh là chàng của em. Hare, anh là chàng của em, phải không?”

“Thì em cược vậy mà”.

“Bộ anh của bạn không thể là chàng của bạn chỉ vì là anh của bạn sao?”

“Anh không biết”.

“Chắc chắn là anh biết. Bộ anh không thể là chàng của em, Hare à, nếu như em đã lớn và anh ao ước em sao?”

“Chắc rồi. Giờ em là em gái của anh”.

“Em có thật là em gái anh không?”

“Chắc mà”.

“Vậy anh có yêu em không?”

“À, hừm”.

“Anh sẽ luôn yêu em chứ?”

“Chắc rồi”.

“Anh sẽ đến ngắm em chơi trong nhà chứ?”

“Có lẻ”.

“À, Hare ơi, anh không yêu em rồi. Nếu yêu em, anh sẽ không đến ngắm em chơi trong nhà đâu”.

Mẹ Krebs từ bếp đi vào phòng ăn. Bà cầm cái đĩa có hai cái trứng chiên, ít thịt muối chiên dòn với một đĩa đựng bánh kiều mạch.

Bà nói, “Helen, con cứ huyên thuyên. Mẹ muốn nói chuyện với Harold. Bà để đĩa trứng và thịt muối trước mặt anh, mang thêm cốc sirô cây thích để ăn với bánh kiều mạch. Rồi bà ngồi đối diện Krebs.

Bà nói, “mong là con bỏ tờ báo xuống một chút”.

Krebs bỏ báo xuống, gấp lại.

Mẹ anh vừa gở kính ra vừa nói, “Harold, con đã quyết định sẽ làm gì chưa?”

Krebs nói, “chưa”.

“Con không nghĩ nó là vấn đề thời gian sao?” Mẹ anh không nói một cách bình thường. Hình như bà lo lắng.

Krebs nói, “con không nghĩ đến nó”.

Mẹ anh nói, “kiếm việc người ta vẫn làm mà làm đi. Không có bàn tay lười biếng nào trong Vương quốc của Ngài”.

Krebs nói, “con không ở trong Vương quốc của Ngài”.

“Tất cả chúng ta đều ở trong Vương quốc của Ngài”.

Krebs thấy bối rối và ân hận như thường lệ.

Mẹ anh tiếp, “Harold à, mẹ không lo cho anh nhiều. Mẹ biết khuynh hướng con hẳn đã tiêm nhiễm. Mẹ biết đàn ông yếu đuối thế nào. Mẹ biết ông nội đáng kính của con, cha con, đã kể cho chúng ta về cuộc Nội chiến và mẹ đã cầu nguyện cho con. Harold à, mẹ cầu cho con suốt ngày đêm.”

Harold nhìn miếng thịt muối cứng lại.

Mẹ anh tiếp, “cha con cũng lo nữa. Ông ấy nghĩ con đã đánh mất tham vọng, rằng đời con không có mục đích rõ ràng . Charley Simmons, người chỉ bằng tuổi con, đã có công việc tốt và sắp kết hôn. Tất cả bọn con trai đều đã ổn định, tất cả đều xác quyết sẽ đi về đâu. Con hẳn thấy bọn con trai như Charley Simmons đều đang trên hành trình trở thành một người có vai vế trong xã hội.”

Krebs không nói gì.

Mẹ anh nói, “đừng nhìn theo hướng đó. Con phải biết chúng ta yêu con và mẹ muốn nói cho con biết những vấn đề tốt đẹp con đang đối mặt. Cha con không muốn đập vỡ tự do của con. Ông ấy nghĩ con nên được phép lái xe. Nếu con muốn đưa cô gái xinh đẹp nào đó đi dạo, chúng ta sẽ rất vui mừng. Chúng ta muốn con được vui hưởng. Harold, nhưng con sắp phải thu xếp để làm việc. Cha con không quan tâm con bắt đầu từ cái gì. Ông ấy yêu cầu mẹ phải nói chuyện với con trong sáng nay, nên con có thể ngừng vẩn vơ và đi gặp ông ấy trong văn phòng”.

Krebs nói, “thế thôi ạ”.

“Phải. Cưng ơi, con không yêu mẹ con sao?”

Krebs nói, “không”.

Mẹ anh nhìn anh từ phía đối diện. Mắt bà lấp lánh. Bà bắt đầu khóc.

Krebs nói, “con không yêu ai hết”.

Không hay chút nào. Anh không thể nói, không thể làm cho bà nhìn thấy điều ấy. Thật ngốc phải nói ra. Anh chỉ làm bà đau đớn. Anh đi vòng qua, nắm lấy tay bà. Bà khóc, lấy tay ôm đầu.

Anh nói, “con không có ý đó. Con nổi khùng chuyện khác. Con không có ý nói con không yêu mẹ”.

Mẹ anh vẫn tiếp tục khóc. Krebs đặt tay lên vai bà.

“Mẹ không thể tin con, hả mẹ?”

Mẹ anh lắc đầu.

“Xin mẹ đấy, con xin mẹ, xin mẹ. Hãy tin con”.

Mẹ anh nức nở, “Được rồi.” Bà ngước nhìn anh, “Harold, mẹ tin con”.

Krebs hôn tóc bà. Bà úp mặt vào anh.

Bà nói, “Mẹ là mẹ con. Mẹ giữ con bên tim mẹ khi con còn bé xíu”.

Krebs muốn bệnh, thấy buồn nôn.

Anh nói, “mẹ à, con biết mà. Con sẽ cố là đứa con ngoan của mẹ”.

Mẹ anh hỏi, “Harold, con có muốn quỳ xuống cầu nguyện cùng mẹ không?”

Họ quỳ bên bàn ăn, mẹ Krebs cầu nguyện.

Bà nói, “giờ con cầu nguyện đi”.

Krebs nói, “con không thể”.

“Harold, cố lên con”.

“Con không thể”.

“Con có muốn mẹ cầu nguyện cho con không?”

“Có ạ”.

Thế rồi mẹ anh cầu nguyện cho anh và rồi họ đứng lên. Krebs hôn mẹ và đi ra khỏi nhà. Anh gắng giữ cuộc đời mình không bị làm phức tạp. Song le, không gì chạm tới anh. Anh cảm thấy hối tiếc cho mẹ mình, bà đã khiến anh nói dối. Anh sẽ đi Kansas, kiếm việc làm và mẹ anh sẽ cảm thấy yên lòng. Hẳn sẽ có vài hoạt cảnh nữa trước khi anh đi. Anh sẽ không đến văn phòng cha anh. Anh sẽ bỏ qua việc đó. Anh muốn đời mình trôi đi phẳng lặng. Phải, dẫu sao, tất cả rồi sẽ kết thúc. Anh sẽ đến sân trường ngắm nhìn Helen chơi bóng bầu dục trong sân.

HẾT

Tháng 11.2023

NTH